Bab 7 : Strategi Mengurus Bilik Pembelajaran

Bab 7 :

Strategi Mengurus Bilik Pembelajaran

KONSEP BILIK DARJAH

Dahulu: 

• Lima hingga enam pelajar duduk di bawah sebatang pokok  besar dan mendengar ajaran 

        seorang guru sudah dianggap satu bilik darjah.

• Surau atau pondok tempat mengaji juga dianggap sebagai satu bilik darjah

Sekarang: 

• Sebuah bilik darjah di bawah jagaan seorang guru dianggap bilik darjah.

• Padang sekolah yang digunakan juga dinggap bilik darjah.

• Padang sekolah yang digunakan oleh pelajar untuk pelajaran pendidikan jasmani juga 

        dianggap bilik darjah.

• Pada dasarnya, sebuah bilik darjah secara fizikalnya dilengkapi dengan kerusi, meja palajar, 

        meja guru, papan hitam, alat bantu mengajar dan dua puluh hingga tiga puluh pelajar dalam  

        satu-satu kelas.

JENIS BILIK DARJAH :

• Bilik darjah Tradisi

• Bilik Darjah Mata Pelajaran pendidikan khas

• Bilik darjah  terbuka.

PENYUSUNAN BILIK DARJAH : 

Penyusunan bilik darjah amat penting dalam situasi pembelajaran pelajar, keadaan in dapat menggalakkan atau menghalang  sesuatu pembelajaran.

Sharifah Alwiah Alsagof (1986:44), menyatakan persekitaran fizikal bilik darjah yang baik akan dapat meningkatkan  kuasa  serta sumber pengajaran guru.

Kementerian Pendidikan Malaysia (1981:16), menyatakan kemasnya organisasi benda-benda fizikal di dalam bilik darjah seperti kerusi, meja, almari   dan lain-lain tidak menjamin yang pembelajaran boleh berlaku melainkan jika guru menguruskan murid-murid selaras dengan matlamat yang dituju.

Atan Long (1986:109) menyatakan bahawa pengurusan bilik darjah hendaklah berdasarkan fungsi dan matlamat yang hendak dicapai melalui penggunaan bilik darjah. Dalam hal ini, penyusunan bilik darjah dapat melibatkan beberapa tujuan supaya tercapai objektif yang hendak ditentukan. Antara yang ditekankan seperti masa, tenaga, alat pengajaran yang dapat digunakan dengan baik, kemudahan digunakan secara berkesan dan susunan menggalakkan untuk pembelajaran.

PENYUSUNAN BILIK DARJAH

Tempat duduk pelajar : Kedudukan pelajar tidak boleh diubah suai bagi menggelakkan berlakunya kekeliruan sewaktu belajar

Meja guru :  Biasanya terletak dibahagian hadapan kelas, Guru harus berada di sekitar meja pelajar bagi pembantu dalam proses pembelajaran.

Kerusi dan meja pelajar : 

• Sharifah Alwiah Alsagoff ( 1986:45) tiada satu cara penyusunan kerusi meja pelajar yang terbaik, ia bergantung kepada umur dan keperluan pelajar. Antara bentuk susunan kerusi dan meja dalam sesebuah bilik darjah seperti:

• Kedudukannya tidak menyebabkan ada pelajar yang membelakangkan papan hitam, ini kerana penerangan guru secara kelas akan menyebabkan pelajar terpaksa berpusing dan akan menyebabkan merasa terganggu.

• Penyusunannya perlu berkait rapat dengan strategi dan pendekatan pengajaran pembelajaran (KPM 1989:9),ini kerana dalam KBSR pengajaran secara berkumpulan dan individu lebih diutamakan. Namun demikian, pengajaran cara kelas masih juga boleh dijalankan mengikut situasi tetentu.

• Kedudukan kerusi meja KBSR dan KBSM perlu melibatkan beberapa ruang pembelajaran. Keadaan ini termasuk ruang bacaan dan sebaginya.

PENGURUSAN BILIK DARJAH

Pengenalan:

Jere Brophy dalam rencananya yang bertajuk Educating Teachers About Managing Classroom and student dalam International Journal of Research and studies (1998) telah menghuraikannya seperti berikut:

Classroom management refers to actions taken to create and maintain a leaving environmental condusive to attainment of the goals of instruction, (arranging the physical environment of the classroom, establishing rules and procedures, maintaining attention to lessons and engagement in academic activities. Pengurusan bilik darjah yang baik akan mewujudkan bilik darjah yang efektif dan berkesan.

Tujuan Rutin Bilik Darjah

• Menjimatkan masa dan tenaga

• Menimbulkan rasa tanggungjawab, perasaan seronok dan   bekerjasama di kalangan pelajar.

Kegiatan rutin bilik darjah

Dalam menjalankan rutin di bilik darjah, terdapat beberapa perkara yang perlu diambil perhatian oleh guru iaitu;

• Membuat pemeriksaan tentang keadaan fizikal bilik darjah.

• Rutin bilik darjah perlu dilakukan pada waktu yang telah ditetapkan.  

Faedah rutin bilik darjah

• Perlaksanaan rutin didalam bilik darjah mendatangkan beberapa faedah iaitu:

• Proses pengajaran dan pembelajaran dapat dijalankan dengan teratur.

• Pengurusan rutin yang teratur akan menjimatkan masa guru dan pelajar.

• Rutin akan menyemai nilai-nilai murni di kalangan pelajar.

• Pengurusan rutin bilik darjah yang sempurna dan cekap akan menimbulkan rasa selamat kepada pelajar.

• Pelajar dapat kemahiran kepimpinan serta dapat mengamalkan prinsip demokrasi khasnya sewaktu membuat pemilihan untuk mendapatkan ketua.

• Peraturan yang sedia ada dalam bilik darjah dapat membantu mengawal disiplin didalam bilik darjah.

Penyimpanan Rekod

Satu cara merekod, mengelas dan mentafsirkan data seseorang pelajar. Segala maklumat yang diperoleh membolehkan guru membuat penilaian terhadap objektif pengajarannya sama ada berjaya atau gagal.

Syarat-syarat Rekod

• Rekod mesti digunakan

• Rekod mesti boleh diperoleh dengan mudah

• Rekod mesti lengkap

• Rekod mesti menyatakan perkara yang benar

• Semua bahan pelajaran yang diperlukan dalam bilik darjah mesti disediakan, disusun dengan betul dan mudah didapati.

• Guru boleh mendapatkan bantuan daripada pelajarnya.

• Memilih rutin yang paling sesuai.

• Merancang sesuatu rutin itu dengan sempurna dan bersistem.

Kegiatan rutin bilik darjah

• Dalam menjalankan rutin di bilik darjah, terdapat beberapa perkara yang perlu diambil perhatian oleh guru iaitu;

• Membuat pemeriksaan tentang keadaan fizikal bilik darjah.

• Rutin bilik darjah perlu dilakukan pada waktu yang telah ditetapkan.

• Semua bahan pelajaran yang diperlukan dalam bilik darjah mesti disediakan, disusun dengan betul dan mudah didapati.

• Guru boleh mendapatkan bantuan daripada pelajarnya.

• Memilih rutin yang paling sesuai.

• Merancang sesuatu rutin itu dengan sempurna dan bersistem.

Klasifikasi sumber pembelajaran

 Dikelaskan kepada empat jenis iaitu :

• Sumber asas

• Sumber bukan elektronik

• Sumber elektronik

• Sumber yang bercorak pengalaman

Kriteria Memilih Sumber

• Tujuan

• Kesesuaian

• Kemudahan Memperoleh

• Kepentingan Sumber Pembelajaran

Faedah rutin bilik darjah

Alat bantu mengajar mempunyai lima tujuan iaitu :

• Memberi rangsangan

• Menjelaskan penerangan

• Menjimatkan masa

• Mempelbagaikan kegiatan

• Menyeronokkan pelajar

INTERAKSI DALAM BILIK DARJAH

Konsep interaksi

Satu proses saling bertindak yang berlaku di antara   sekurang-kurangnya dua pihak.

Istilah dua pihak bermaksud sama ada ia merupakan orang perseorangan ataupun sekumpulan manusia.

Konsep bilik darjah

Tempoh proses pengajaran dan pembelajaran berlaku.

Jenis interaksi bercorak lisan

a. Interaksi sehala atau tradisional

b. Interaksi dua hala antara guru dan murid

c. Interaksi dua hala antara murid dan murid

d. Interaksi pelbagai hala antara guru dengan murid dan murid dengan murid.

e. Interaksi komputer

a. Interaksi sehala atau interaksi tradisional

Interaksi bilik darjah menjadi sehala kerana guru yang mengawal segala aktiviti P&P yang berlaku di dalam kelas.

Ciri-ciri:

• Corak interaksi bilik darjah ditentukan   oleh guru kelas

• Tiada interaksi yang berlaku antara murid dengan murid

• Murid tidak terlibat dalam P&P secara aktif

b. Interaksi dua hala antara murid dan guru

Guru menggunakan pendekatan yang berlainan seperti perbincangan @ kaedah induktif. Interaksi yang berlaku di dalam bilik darjah bertukar menjadi interaksi dua hala.

Ciri-ciri:

• Aktiviti bercorak aktif

• Perhubungan guru dan pelajar  menjadi semakin rapat

• Menggalakkan pelajar untuk melibatkan diri dalam proses P&P dengan menyoal dan meminta pendapat.

c. Interaksi dua hala antara murid dengan murid

Guru menggunakan pendekatan kumpulan, kertas kerja, kaedah bermain, lakonan, sumbangsara sebagai aktiviti dalam P&P.

Ciri-ciri:

• Aktiviti pembelajaran aktif dan dinamik.

• Perhubungan antara murid dengan murid dapat dieratkan.

• Interaksi antara guru dan murid dihadkan mengikut arahan guru sahaja.

• Pembelajaran koperatif dan koloboratif menjadi tumpuan guru.

d. Interaksi pelbagai hala antara guru dengan murid dan murid dengan murid

Guru menggunakan kaedah dan teknik pengajaran seperti simulasi, main peranan, pendekatan kumpulan, perbincangan, ujikaji dan kaedah penyelesaian masalah.

Ciri-ciri:

• Komunikasi berkesan berlaku

• Penyertaan aktif murid dalam P&P

• Suasana yang kondusif untuk mengendalikan P&P

Pembentukan innteraksi dalam bilik darjah

Faktor yang mempengaruhi pembentukaninteraksi dalam kelas :

i. Susunan bilik darjah :

• Kedudukan meja dan kerusi

• Tiga jenis susunan meja dan kerusi

-Susunan Tradisi

-Susunan Horse Shoe

- Susunan Madular

ii. Keadaan emosi bilik darjah

• Suara guru yang jelas

• Sikap guru yang positif

iii. Kawalan yang sempurna dan menggunakan gaya kepimpinan yang sesuai :

• Gaya Autokratik – Interaksi sehala (tidak sesuai)

• Gaya Demokratik – Interaksi dua hala (paling sesuai)

• Gaya Laissez Faire – Kebebasan penuh diberikan       kepada pelajar (tidak sesuai)

iv. Penggunaan kaedah  kumpulan :

• Pelajar berfikir, merancang, melaksanakan dan menilai kerja dengan semangat gotong royong.

• Memperbanyakkan pengajaran berbentuk amali daripada berbentuk teori

Semua pelajar boleh terlibat dan bergerak balas secara cergas.

• Guna kaedah pengajaran yang boleh menghidupkan suasana pembelajaran :

Perbincangan, soal jawab, sosiodrama, permainan dan lain-lain.

v. Guna alat bantu mengajar berteknologi :

• Slaid, pita video, rakaman dan lain-lain

• Mudahkan proses p&p

• Diminati oleh pelajar

vi. Lakukan kegiatan pemulihan bagi pelajar yang bermasalah.

• Sesi bimbingan - guru sebagai kaunselor

• Sikap guru yang baik

Beri pelajar kebebasan untuk membuat keputusan dan peluang untuk bekerja sendiri

• Suasana bilik darjah yang kondusif penting bagi mewujudkan proses P&P yang berkesan Terbahagi kepada 3 :

-Suasana fizikal

-Suasana sosial

-Suasana emosi

SUSUNAN FIZIKAL BILIK DARJAH

• Melibatkan unsur fizikal bilik darjah.

• Menggalak atau menghalang P&P.

• Guru berperanan menentukan suasana fizikal.

• Perancangan dan penyusunan ini melibatkan :-

-Mengorganisasi

-Merancang

-Penggunaan ABM, APD, kerusi, meja, papan tulis dan sebagainya.

SUASANA SOSIAL BILIK DARJAH

Guru mengkaji melalui pemerhatian biasa dan teknik sosiometri.

Sosiometri :

• Teknik untuk mencari dan menunjukkan perhubungan  individu dengan pelajar

• Ujian Sosiometri Moreno

• Kegunaan

Bagi menentukan seseorang pelajar itu ahli sesuatu kumpulan atau penerimaan pada kumpulan lain.

• Kelemahan

• Perhubungan yang dinyatakan pelajar adalah hubungan yang dianggap pelajar itu sendiri.

• Perhubungan yang mungkin tidak dibalas

• Hubungan sehala

 SUASANA EMOSI BILIK DARJAH

Lebih penting daripada suasana fizikal dan sosial

Gabungan daripada berbagai-bagai perkara :

• Suara

• Kelucuan

• Penggunaan pujian

• Sikap dan ekspektasi bilik darjah

• Kemesraan

• Stail

• Kawalan

• Kepimpinan dan kaedah mengajar

SUARA

• Jelas, terang, semula jadi, tidak tegang dan bercorak perbualan.

• Mewujudkan suasana tenang.

• Galak wujud interaksi pelajar semasa P & P

• Ciri suara yang menimbulkan kesan emosi:

- Kelicinan pertuturan

- Gaya

- Nada

KELUCUAN

• Mengurangkan suasana emosi yang tegang.

• Mempereratkan hubungan yang sedia ada.

• Memudahkan pembelajaran.

• Memulihkan suasana muram

PENGGUNAAN PUJIAN

Pujian yang biasa adalah pujian lisan.

Cara memberi pujian :

• Memuji secara perseorangan atau kumpulan.

• Memuji kerja, sikap,jawapan dan sebagainya

• Memuji di khalayak ramai- bergantung pada situasi.

KAWALAN

Teknik yang biasa ialah jenis positif & negatif.

• Kawalan positif & formal:-

-Pemberian Markah.

-Menggalakkan persaingan.

• Kawalan positif Tidak formal:-

-Melonggarkan Peraturan

-Menggunakan pengajaran

-ekstrinsik.

• Kawalan negatif

 -Denda

 -Tidak memberi ganjaran

 -Sindiran

 -Hukuman

 -Bangkangan

Kepimpinan dan kaedah mengajar

Suasana P&P yang demokratik menggalakkan pelajar bekerjasama.

Akan lebih mementingkan tugasan, menunjukkan inisiatif & bertoleransi.

Guru mempengaruhi pelajar secara tidak langsung :-

• Terima perasaan pelajar tanpa menakutkannya.

• Memuji pelajar.

• Galak mereka guna & terima iden pelajar lain

Guru mempengaruhi pelajar secara langsung:-

• Semalu marah

• Memberi arahan

• Terlalu kritikal.

KESIMPULAN

Secara kesimpulannya, strategi pengurusan bilik darjah adalah berkait rapat dengan tiga aspek penting seperti unsur fizikal, interaksi dan iklim bilik darjah. Selain itu juga, peranan daripada guru adalah penting  bagi memastikan proses pengajaran dan pembelajaran berjalan seiring dengan matlamat dan isi pembelajaran yang ingin disampaikan.

KOMUNIKASI BERKESAN DALAM BILIK DARJAH

Konsep Komunikasi

Dalam konteks hubungan sesama manusia, komunikasi bermaksud mencari persamaan maklumat dan pengalaman antara individu yang sedang berinteraksi dapat dikongsi bersama - (Abdullah Hassan & Ainon Mohd, 1999)

Komunikasi ialah penghantaran, penerimaan  atau pertukaran maklumat – (Sillars,1999)

Komunikasi merupakan proses penyampaian maklumat daripada satu pihak (penyampai) kepada satu pihak lain (penerima) – (Hamilton Gregory, 1997)

Dalam konteks p&p  - merupakan proses penyampaian dan penerimaan ilmu pengetahuan daripada guru kepada murid.

MODEL KOMUNIKASI

Model Shannon dan Weaver yang menekankan perihal komunikasi elektronik. Model ini merujuk kepada enam komponen dalam komunikasi iaitu sumber, saluran, isyarat, penerima, sasaran dan gangguan – proses komunikasi interpersonal. Abdullah Hassan & Ainon Mohd (1997) telah menyenaraikan dua jenis model komunikasi iaitu Model Humanistik dan Model Pragmatik. Model Humanistik (model lembut) – lima unsur efektif dalam komunikasi interpersonal iaitu; sikap keterbukaan, empati, mendokong, positif dan saksama

Peringkat-Peringkat Dalam Komunikasi

Terdapat 6 peringkat dalam komunikasi iaitu:

• Tujuan komunikasi dan kandungan komunikasi

• Tranformasi idea (encode) iaitu penyampai menyusun idea-idea yang hendak disampaikan – lisan, gambar, pergerakan tangan dll

• Penghantaran mesej samada melalui lisan atau tulisan

• Menerima mesej

• Memahami mesej

• Maklum balas – mesej difahami, mesej tidak difahami, mesej berbeza daripada hasrat sebenar penyampai

Elemen-elemen Komunikasi Berkesan Dalam P&P

Terdapat 7 elemen dalam komunikasi berkesan dalam p&p:

• Guru meminati subjek/bermotivasi

• Guru yang bermaklumat dan mempunyai pengetahuan terkini

• Berkemahiran berucap dalam menyampaikan idea. Ini ditentukan oleh elemen-elemen seperti telah menguasai isi pelajaran; mampu menyediakan alat bantu mengajar yang menarik dan berkesan; kontak mata; bahasa badan; sentuhan; merumus isi pelajaran dalam bahasa yang mudah; bersedia berbincang dengan murid

• Persediaan mengajar yang lengkap – Buku Persediaan Mengajar

• Memahami emosi pelajar

• Bahasa badan dalam pengajaran

• Nada suara dalam pengajaran – intonasi suara yang sesuai

Halangan-Halangan Komunikasi

Terdapat 14 halangan-halangan dalam komunikasi:

• Komunikasi sehala – penerima mesej tidak memberi apa-apa maklum balas, ini disebabkan oleh murid takut atau merasakan guru mempunyai autoriti

• Prasangka – membuat andaian negatif hasil daripada maklumat sekunder yang kurang tepat

• Masalah Semantik – berlaku akibat perbezaan budaya, dialek, bahasa dan cara hidup

• Pengalaman yang berbeza – latar belakang kehidupan yang berbeza

• Sikap individu  - mementingkan diri, memandang rendah pada orang lain, sombong, suka membantah, tidak bersedia untuk memahami

• Perbezaan status

• Masa yang tidak sesuai – melakukan banyak kerja dalam satu masa

• Maklumat tidak mencukupi mengenai latar belakang pelajar – nama, status ekonomi dan sosial pelajar

• Gangguan emosi – marah, benci, sedih

• Kewibawaan peribadi guru – boleh dipercayai, dihormati

• Penilaian yang terlalu awal terhadap mesej yang disampaikan

• Memilih maklumat tertentu sahaja

• Nepotisme/pilih kasih

• Kecacatan pada sistem pendengaran dan pertuturan

KOMUNIKASI BERKESAN GURU PELAJAR

• 95% proses komunikasi yang berlaku tidak berkesan

• Hanya 5% sahaja yang dapat menerima mesej dengan betul dan bertindak seperti yang dikehendaki

• Definisi komunikasi berkesan dalam p&p – pelajar memahami betul-betul apa yang disampaikan oleh guru. Kefahaman ini diterjemah dalam bentuk tindakan yang betul.

Ciri-Ciri Komunikasi Berkesan

• Keseronokan

• Pengaruh kepada sikap

• Perhubungan yang bertambah baik

• Mewujudkan tindakan yang dikehendaki

Faktor-faktor Mempengaruhi Komunikasi Berkesan

• Mesej jelas, mudah

• Hubungan sosial antara dua pihak – keterbukaan, kesamaan

• Kepercayaan dan kewibawaan

• Kaeah penyampaian mesej

• Kesinambungan

• Keupayaan mendengar

• Pemerhatian

• Keupayaan memahami mesej yang tersirat

Komunikasi Mesra Guru-Pelajar

Komunikasi mesra – untuk meningkatkan hubungan akrab antara guru – pelajar

Faktor-Faktor Mempengaruhi Komunikasi Mesra Guru-Pelajar

• Saling mengetahui dan memahami – mendekati pelajar dengan perasaan muhibah, mengingati nama pelajar, memahami latar belakang dan masalah pelajar,berinteraksi secara tidak formal, memuji pelajar, menghargai dll

• Mematuhi etika dalam komunikasi – mewujudkan rasa hormat antara satu sama lain, tidak menimbulkan rasa marah, tegang, isu sensitif dengan budaya, menghormati pandangan orang

• Berbudi bahasa dan bersopan santun – senyuman

• Pemilihan perkataan yang sesuai dengan khalayak pelajar

• Nada suara yang lembut dan harmoni

• Bersabar ketika berkomunikasi

Kewibawaan Guru Dalam Komunikasi

Definisi kewibawaan – keistimewaan yang ada pada guru yang boleh mempengaruhi orang lain (pelajar) untuk berubah sikap, cara berfikir, tingkahlaku, dan cara berkomunikasi Guru yang berwibawa ialah guru yang boleh diterima oleh pelajar kerana keistimewaannya.

Faktor-faktor Yang Mempengaruhi Kewibawaan Guru Ketika Berkomunikais

• Kebolehpercayaan  - konsisten dan mempunyai prinsip, telus, mempunyai fakta terkini, mengaku kelemahan

• Berkepakaran – mempunyai pengetahuan luas dalam bidang yang diajar, mempunyai pelbagai kaedah, teknik dan strategi pengajaran

• Dinamik – energetic, bertenaga, ceris, cergas, penerangan yang lancar, yakin

• Ketakalan – tetap pendirian, konsisten dengan sikap.

• Jujur dan ikhlas

• Mementingkan para pelajar

• Peramah – mudaj senyum, suka memberikan pendapat, mudah berbicara

• Pengolahan mesej – menarik, meyakinkan

• Imej perucap-guru – imej diri yang positif

RUMUSAN BAB 7

Secara kesimpulannya, strategi pengurusan bilik darjah adalah berkait rapat dengan tiga aspek penting seperti unsur fizikal, interaksi dan iklim bilik darjah. Selain itu juga, peranan daripada guru adalah penting  bagi memastikan proses pengajaran dan pembelajaran berjalan seiring dengan matlamat dan isi pembelajaran yang ingin disampaikan.

Faktor yang mempengaruhi unsur fizikal bilik darjah  ialha susunan bilik darjah. Bilik darjah yang menarik adalah kondusif untuk belajar. Penampilan dan  keselesaan bilik darjah harus dititikberatkan. Bilik darjah hendaklah menyediakan jadual bertugas agar pelajar akan sentiasa memastikan kebersihan bilik darjah. Unsur fizikal bilik darjah juga merangkumi penyusunan  kerusi dan meja di bilik darjah tersebut. 

Interaksi bilik darjah terbahagi kepada dua iaitu interaksi antara individu dan interaksi antara individu dengan alam sekitar. Interaksi ini juga terdapat dalam beberapa jenis iaitu interaksi sehala, interaksi dua hala, interaksi dalam kumpulan antara murid dan guru dan murid dengan murid.

Bloom (1964), mendefinisikan iklim dengan keadaan rangsangan dan pengaruh dari luar yang meliputi pengaruh fizikal, sosial dan intelektual yang mempengaruhi pelajar. Iklim pembelajaran positif  terbahagi kepada tiga iaitu  iklim suasana fizikal, suasana sosial dan suasana emosi.